Doç Dr. Didem Didar BALCI
Atopik dermatit (AD), sıklıkla alerjik rinit (alerjik nezle), konjonktivit, astım olan aile bireylerinde görülen, kaşıntılı, kronik tekrarlayan deri hastalığıdır. Çocukların %20’si, erişkinlerin %1-3 ‘ünde izlenir. En sık başlangıç 3-6 aylıkken görülür. Çoğu hastada erişkin dönemde düzelme olurken, %10-30 hastada düzelme olmaz, küçük bir yüzde de erişkin dönemde başlangıç izlenir. Genetik, immünolojik sebepler, deri bariyer fonksiyon yetersizliği, anormal mikrobiyal kolonizasyon, psikosomatik etkiler hastalığın oluşumunda yer alan faktörlerdir.
Tanı; hastanın hikayesi ve klinik muayene ile konur. Topikal ürünler, AD tedavisinin dayanak noktasıdır.
Nemlendiriciler
Kurulukla savaşır ve deri yüzeyinden (transepidermal) su kaybını önler. Nemlendiriciler, suyu çeker ve tutar, deriyi yağlar ve yumuşatır ve suyun buharlaşmasını geciktirici bir tabaka oluşturur. Kendi başlarına AD şiddeti ve enflamasyonu bir miktar azaltır, hatta anti-enflamatuvar tedavi gereksinimini azaltır. Hafif hastalıkta primer tedavi yöntemi olup, orta ve şiddetli hastalıkta tedavi sürecinin bir parçası olmalıdır. Fıstık ve yulaf içeren nemlendiricilerin deri sensitizasyon ve kontakt allerji riski nedeniyle 2 yaş altı çocuklarda kullanılmaması gerekir.
Reçete edilen emoliyan araçlar (Bariyer kremler)
Deri bariyeri, epidermisteki stratum korneumun proteinden zengin hücreleri ve araya giren hücreler arası lipidlerden oluşur. Bariyer kremler; hücreler arası lipidleri (seramid, kolesterol ve serbest yağ asitleri) taklit eder.
Bariyer kremler; FDA tarafından onaylanmış ürünlerdir. Bariyer kremler bariyer onarımı için ortam oluştururlar. Transepidermal su kaybını azaltan, epidermise su çeken, enflamasyonu azaltan, interseluler (hücreler arası) lipidlere benzeyen materyaller içerirler. (Seramidler, palmitoyl ethanolamide, hyaluronik asit, meyan ekstresi, vazelin, parafin mumu vb.) Günde 2 ya da 3 kez uygulanır.
Banyo alışkanlıkları, banyo katkı maddeleri
Suyla banyo deriyi nemlendirir pullanma, kabuklar, tahriş edici maddeler ve allerjenlerin atılmasını sağlar. Banyodan hemen sonra nemlendiricilerin uygulanması nemlenmeyi devam ettirmek için gereklidir. Günde 1 kez ılık banyo (27-30®C) 5-10 dakika önerilir. Şiddetli enflamasyonda; 20 dakika su ile yıkama ve havluyla kurulamaksızın hemen topikal kortikosteroid uygulaması önerilir. Nötral, düşük pH, parfümsüz, hipoalerjenik, sabun içermeyen temizleyiciler ve sentetik deterjanlar (sindetler) daha iyi tolerans için tavsiye edilir. Balneoterapi gibi asidik kaynak suyu banyosu konusunda destekleyici kanıt sınırlıdır. Su yumuşatıcı araç kullanımının tedavide normal suya üstünlüğü gösterilmemiştir.
Nemli/ıslak sargı tedavisi
İnatçı hastalık ve alevlenmelerde sıklıkla kullanılan, AD şiddetini hızlıca azaltan bir yöntemdir. Dış tabakası kuru, iç tabakası ıslatılmış ve topikal ajanla kaplı tubuler bandaj, gazlı bez veya pamuk kumaşın uygulamasıdır. Hastanın toleransına bağlı olarak birkaç saatten bir güne kadar kalması ve bir-iki hafta boyunca her gün tekrarlanması önerilir. Fiziksel bariyer oluşturarak kaşıntıyı önler, uykuyu düzeltir.
Topikal kortikosteroidler
İyi deri bakımı ve düzenli emoliyan kullanımına rağmen yanıt alınamayan AD’li bireylerde kullanılır. Hasta yaşı, uygulanacak vücut alanı, kuruluk derecesi, hasta tercihi ve ilaç tedavisinin maliyeti; göz önünde bulundurularak topikal steroid seçimi yapılır. Günde 2 kez uygulama önerilir. Topikal kortikosteroid kullanımı haftada 1-2 kez alevlenmenin olduğu alanlara önerilir. Aktif enflamatuvar hastalığı düzeltir, relapsları (tekrarlayan atakları) önler. AD lezyonlarında bakteri tutunmasını azaltır. Erişkin parmak ucu uygulanması önerilir.
Diğer topikal ajanlar
Ayçiçeği çekirdeği, hindistan cevizi, zeytinyağı ve mineral yağların kullanıldığı çalışmalarda zeytinyağı dışındaki yağlar transepidermal su kaybını ve hastalık şiddetini azaltıp deri hidrasyonunu artırmıştır. Zeytinyağı ise normal deri ve atopik deride hasara neden olmuştur.
Sonuç olarak; hastaların yaşam kalitelerini sürdürebilmeleri ve optimal tedavi seçimi için dermatoloji, pediatri, psikiyatri, diyetisyenden oluşan interdisipliner eğitim programlarına katılmaları tavsiye edilir.
